Positief Opvoeden?

Communiceren, niet Conditioneren

De geschiedenis van de Conditionering

Conditionering kennen we natuurlijk allemaal van Pavlov, die honden verleidde te kwijlen op het geluid van een afgaande bel. We hebben er hele trainingsmethodieken op gebaseerd en passen het in onze opvoeding van honden nog maar al te graag toe. Maar wat ging aan deze manier van omgaan met dieren vooraf? Welk gedachtegoed is de basis van het Conditioneren?

Conditionering ontstond vanuit de aanname dat innerlijke processen van dieren niet meetbaar waren en daarom niet meegenomen moesten worden in een experiment. Dit was de oplossing op de zorgen die men had over het antropomorfismen(vermenselijken) van dierlijk gedrag waardoor een correcte observatie en conclusie, en kwantificering, van dierlijk handelen niet mogelijk was. Aan de hand hiervan bleef dus een "impuls-reactie" type experiment over en werd aan de innerlijke processen van dieren geen waarde meer toegekend. Als resultaat hiervan conditioneerde Pavlov het kwijlen van een hond, werden hele hordes duiven geleerd pijnprikkels te vermijden en is "Little Albert" voor het leven getraumatiseerd. 

Maar toen! 

Twee klassiek geschoolde Conditionering onderzoekers, de Brelands, deden een ontdekking die henzelf zeer ontstelde. Werkten zij zelf vanuit een basis overtuiging in de Conditionering, kwamen ze toch tot de conclusie dat deze hen faalde. In een experiment met wasberen, waarin het doel was de dieren te conditioneren tot het opbergen van munten, lieten de dieren steevast ander (ongewenst) gedrag zien. In plaats van de munten op te bergen bleven ze met hun pootjes langs de objecten wrijven. Dit was nog te corrigeren met een enkele munt maar zodra er twee in het spel kwamen was geen enkele correctie meer adequaat in het afremmen van het gedrag. De Brelands, beide zeer capabele onderzoekers en trainers, kregen vrij snel in de gaten dat de wasberen Natuurlijk gedrag lieten zien, namelijk het motorische patroon voor wassen van voer. Niet alleen wasberen, ook varkens en gevogelte toonde gedrag voorbij de Conditionering.

Dit gooide een kink in de kabel van de Conditioneringsleer want de interne processen van het dierlijke zijn, waren nu niet meer te negeren. Sterker nog, zelfs binnen Conditionering experimenten, die dergelijke processen methodisch verwaarloosden, kwam het naar voren. Dit, in combinatie met een al groeiende onvrede over de aanpak van de Conditionering, brak het onderzoek naar dierlijk gedrag en dierlijke cognitie weer open.

Cognitieve Ethologie

Conditionering werkte dus enkel wanneer, binnen het experiment, iedere vorm van gedrag gebaseerd op interne structuren (instinct, motivatie) werd behept. Alleen door de structuur van een experiment dusdanig te controleren dat geen natuurlijk gedrag mogelijk was of geen motivatie tot natuurlijk gedrag ontstond, kon alternatief gedrag worden geconditioneerd. In de natuur, waarin dergelijke controle niet mogelijk is, was de Conditionering dus niet toereikend. Dit leidde al snel tot het oude probleem, het antropomorfismen.

De sleutel tot dit probleem lag hem dan ook in de immer groeiende wetenschappelijke mogelijkheden. Hersenen werden ontleed, hersenactiviteit werd gemeten en zo ontstond al snel een zeer functioneel beeld van welke hersenstructuren gerelateerd zijn aan welke functies. We kwamen tot de conclusie dat alle zoogdieren neurologisch in staat zijn tot de "menselijke" emoties, woede, lust, liefde, jaloezie, blijdschap, etc. We leerden dat het vermogen tot abstract denken in grote mate aanwezig is in heel wat zoogdieren, waaronder honden, en dat het vermogen tot taalherkenning behoorlijk primitief is! 

Door dit te koppelen aan gedragsonderzoek kregen we een behoorlijk goed beeld (en deze groeit nog steeds door) van de (on)mogelijkheden van andere dieren. Voor ons belangrijk, honden. , Het eerdere idee van de Conditionering dat de innerlijke processen van dieren verwaarloosbaar waren, kieperde dus overeind. 

Honden trainen volgens de Conditionering

Zoals we eerder zagen heeft Conditionering alleen het gewenste effect als je de mogelijkheid tot ieder natuurlijk gedrag blokkeert. Feitelijk is dit in het dagelijks leven niet of nauwelijks mogelijk. Niet vreemd is ons dan ook de notie dat "de hond het wel doet op het veld", op de training alle trucjes kent en eenmaal van het veld nauwelijks mee te leven valt. En mocht het ons toch lukken een hond te Conditioneren op iedere mogelijke locatie, dan krijgen we alleen het gewenste effect zo lang er geen enkele andere prikkel is die het Geconditioneerde gedrag overschrijft. Mocht er op enig ander moment bij de hond een nieuwe motivatie ontstaan, is ook deze motivatie bij machte het Geconditioneerde gedrag te blokkeren. Daarnaast maakt het Conditioneringstrainen typisch gebruik van beloningen die voor de hond van ondergeschikt belang zijn. Een hond die dagelijks eten krijgt, en feitelijk dagen Zonder eten kan, hecht geen grote waarde aan een stukje frikadel of kaas. 

Dit alles maakt het trainen volgens de Conditioneringsleer een zeer kwetsbaar gegeven en het is ook niet vreemd dat honden, ondanks de beste intentie van de wereld, niet het gewenste gedrag gaan vertonen. De schuld leggen we dan vaak bij rastypische eigenschappen; een Golden Retriever jaagt, een Husky trekt, een Beagle blaft. Dit is tevens het moment dat de trainer zijn ware kleuren toont, namelijk dat hij geen verstand heeft van het Conditioneren. Had hij verstand van het Conditioneren en moest hij in deze materie geloven, dan zou hij per definitie rastypische eigenschappen moeten verwaarlozen. Immers, interne processen doen er voor de Conditionering niet toe! 

Hoe dan wel?

Maar laten we niet vergeten wat de Cognitieve Ethologie ons allemaal heeft geleerd. We leven samen met dieren die intens intelligent zijn, tot hoge mate abstract kunnen denken EN, met gevoelens rondlopen. Ten eerste vereisen zij dus ons respect. 

Inmiddels zijn we ook bekend met het Sociale Leren, waarin niet de Conditionering maar de interactie met anderen leereffecten teweegbrengt. Vanuit dit Sociale Leren hebben we inmiddels ook inzichtelijk dat honden een zeer rijke opvoeding genieten en aan de hand van deze opvoeding hondse Normen en Waarden, gedragscodes, ontwikkelen. ,

Helaas weten we door de Cognitieve Ethologie ook dat honden behept zijn met een beperkt ontwikkelde frontale hersenkwab. Dit heeft onder andere als gevolg dat ze het overdrachtelijk denkvermogen hebben dat gelijk staat aan een menselijke negenjarige. Aan de hand hiervan mogen we dus stellen dat honden al onze handelingen op abstract niveau wel degelijk kunnen interpreteren, maar dat altijd zullen doen vanuit hun Eigen, Hondse, gedragscodes. Door ons handelen aan te laten sluiten bij deze gedragscodes voorkomen we miscommunicatie die maar al te snel tot probleemgedrag kan escaleren. Dit vormt de basis voor een betrouwbare en stabiele mens-hond relatie.

Honden hebben de unieke mogelijkheid als andere diersoort zich te richten op menselijke geuren en communicatie. Ze betrekken ons dan ook bij hun sociale interacties en het structureren van hun sociale realiteit. Met andere woorden, het is voor ons volstrekt mogelijk te communiceren met onze honden op een niveau dat ze begrijpen, zo lang wij ons met onze communicatie houden aan de hondse normen en waarden. Aan de hand hiervan kunnen we, zonder Conditionering, een onderhandeling voeren over plaats binnen de roedel en onderlinge taakverdelingen.  

Communiceren, niet Conditioneren

Door te communiceren, in plaats van te Conditioneren, eren we de innerlijke wereld van onze honden, spreken we hen aan op hun (aanzienlijke) niveau en komen tot een intensiteit van samenleven die met Conditionering niet te behalen valt. Daar waar Conditionering de innerlijke wereld van honden negeert en de relatie instrumentaal maakt (snoepje, speeltje) maakt het communiceren het ons mogelijk met onze honden de diepte in te gaan.

Het resultaat is een gelukkige mens-hond combinatie die niet van kunstjes, maar van samenwerking doordrongen is. 
--------------------

http://psychclassics.yorku.ca/Watson/views.htm
http://psychclassics.yorku.ca/Breland/misbehavior.htm
http://www.brainmuseum.org/index.html
http://familydogproject.elte.hu/
http://evolutionaryanthropology.duke.edu/research/dogs/publications
Honden trainen volgens de regels van de natuur Deel 1, Drs. Arjen van Alphen & Francien Koeman
Honden trainen volgens de regels van de natuur Deel 2, Drs Arjen van Alphen & Francien Koeman
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0003347284713807
http://familydogproject.elte.hu/Pdf/publikaciok/2011/Lakatos2011.pdf]

Wat een mooi stuk!

Ha Kai! Weer terug ?! Goed stuk, zelf geschreven?

Fijn stukje leesvoer!'

Ik ga op een later tijdstip even lezen, dus even een reminder voor mijzelf

Wat een geweldig helder stuk Kai !!
Leerzaam voor ieder díe met honden leeft.

En wat fijn je weer op hp te lezen.
Ik verheug me er op meer van je te lezen,
hoewel ik zelf niet (meer)meeschrijf, lees ik
wel met regelmaat het e.e.a.

Hartelijke groet,
Jacqueline & Gorby
(en met hem gaat het mega goed)

Tot lees !!!

Fijn dat het zo goed gaat met Gorby, Jacqueline! De Ries heeft natuurlijk ook reuzebaasjes. 

@Nynke, dit stuk geschreven om voor mezelf mijn studie een beetje een plek te kunnen geven. Wilde het mede hondenliefhebbers niet ontzeggen. Ongeacht welke methode je "aanhangt" is deze informatie iets wat blijft gelden.

Je kan ook niet communiceren zonder te conditioneren

edit: Zit nu op pc dus kan mijn korte uitspraak iets meer onderbouwen: Ben het met je eens dat opvoeden niet alleen kan bestaan uit conditioneren, dat lijkt me wel algemeen aanvaard. Echter lijkt het me nog steeds bewezen dat elk levend wezen leert d.m.v. conditionering.

Conditionering is nog steeds het belangrijkste principe om je hond iets aan te leren. In de algehele opvoeding kom je echter meer dingen tegen en al helemaal in de hond-mens relatie, waarbij communicatie een gigantisch grote rol speelt.

Volgens mij bestaat die complexe sociale opvoeding waar jij het over hebt uit verschillende conditioneringen.

Hoi Nelis,

per definitie kan een sociale opvoeding, waarin de interne beleving van de hond voorop staat, niet gelijk staan aan conditionering (zie ook de eerste link, het artikel van Watson) 

Conditionering is een prikkel-stimulus leer proces die geen acht slaat op de interne beleving van de hond. De sociale opvoeding is het (in)leren van geuren, handelingen met communicatieve waarde (aan de hand van geur) en het talig maken van de hond. Hierin staat voorop, relatievorming tussen pup en moeder en de individuele betekenisduiding die nest typisch zijn. 
.
Communicatie is in deze zin anders dan conditionering, dat het inherente ervan is, de betekenisduiding van de individu (het interne proces) Als men daarna als "buitenstaander" de conditionering inzet zonder acht op de betekenisduiding van de individu, gaat het in de baas-hond interactie mis. Je zou dus eerder kunnen zeggen: zolang je communiceert, conditioneer je niet '

Op het moment dat we communicatie niet als zodanig (h)erkennen en tegelijk wel proberen te conditioneren gaan we nogal de mist in.
Gedachten experimentje: 
Stel ik ben in het buitenland en spreek de taal niet. Ik probeer iemand duidelijk te maken dat ik ergens naar binnen wil, want daar staat mijn koffer. Die persoon begrijpt mij niet en elke keer als ik een stap voorwaarts doe, gaat hij voor me staan en als ik een stap terug doe, geeft hij me een koekje. Volgens mij leer ik daar niet zoveel van, hij conditioneert mij nooit omdat die koffer, met al mijn schone kleren voor mij vele malen belangrijker is dan alle koekjes van de wereld. Hoezo is conditioneren dan een onderdeel van leeroces? Want ik weet niet wat jij zou doen, maar ik zou blijven proberen naarmijn spullen te komen. Uiteindelijk die eikel misschien wel gewoon opzij duwen en die koekjes als uitermate ergerlijk beschouwen....

In sommige gevallen zie je dit ook gebeuren bij honden. De zaak kan enorm snel escaleren als de daadwerkelijke motivatie van de hond, en de conditionering, haaks staan op elkaar.

Conditionering krijgt pas zin in de gecontroleerde setting, waarin de innerlijke beleving buiten het experiment om is uitgeschakeld. In de wetenschap weten we nu zo'n 30-40 jaar dat deze aanpak in de buitenwereld, het natuurlijke habitat van een dier, geen nuttig model is.

Naar mijn mening is communicatie met een hond geen eenrichtingsverkeer... Beide diersoorten kunnen van elkaar leren wat de andere wil.... En als we samen willen leven dan is dat best wel handig.

Als baas kun je leren je hond te lezen.. Basis hondentaal want dieper dan dat kunnen wij als mens het niet begrijpen...  Als de hond doorheeft dat je hem/haar in de basis begrijpt dan krijg je als baas een beloning qua of een blije staart, of een knuffel of gewoon een hele blije hond.. Wil je dat je hond begrijpt wat jij wilt.... Dan beloon je goed gedrag (kan via een snoepje, en/of een hele blije stem, of lekker spelen) en dan snapt je hond ook binnen no-time wat jij graag ziet... Doet je hond iets wat niet mag... Geen beloning en negeren..

Is dat conditionering? Ja, misschien wel.... Maar beide kanten op..  Je hond zal jou ook negeren als jij iets doet waarvan hij/zij denkt "pffffff".... (Honden zijn hier over het algemeen makkelijker in dan mensen... Je hond vergeeft het binnen 1 minuut... Als mens duurt het wat langer om weer helemaal zen te worden (helaas)) 

Maar het gesprek aangaan met je hond... Daar sta ik helemaal achter...  Als het maar wel tweerichtingsverkeer is...

@S2, in dat geval is de koffer de beloning en als wegduwen heeft gewerkt is de kans groot dat je dat de volgende keer sneller gaat doen > conditioning.

ga dit morgen eens ff lezen!!

@S2
Beetje vreemd dat je een voorbeeld geeft van belonen met iets wat op dat moment geen beloning is. Maak van de beloning een klomp goud en dan durf ik te wedden dat die persoon jou binnen twee minuten duidelijk heeft gemaakt wat hij bedoelt. Heeft geconditioneerd dus. Een beloning is iets wat er voor zorgt dat het gedrag toeneemt. Dat koekje gaat daar op dat moment niet voor zorgen en is dus GEEN beloning. Zou je die persoon op een andere plaats tegen komen, dan kan het zo maar zijn dat die koekjes wel een beloning zijn. En dat hij jou met koekjes heel goed kan duidelijk maken wat hij bedoelt.

Gastfunctie

Het is niet toegestaan eerst je profiel te verwijderen om daarna als gast te reageren.
Wij verwijzen hiervoor graag naar onze huisregels: https://www.hondenpage.com/faq/regels

Wat een knap stuk!!! 
Je gebruikt ook betrouwbare bronnen en dat vind ik fijn want vaak roepen mensen maar wat met een onbetrouwbare site. 

Ik ben het wel eens met je. Conditionering werkt niet altijd en zeker niet als er andere belangrijke prikkels aanwezig zijn. 
Ik heb er eigenlijk niets op aan te merken. 

Intressant.

Leuk, deze voorbeelden van conditionering en non-conditionering. 

Het overkoepelende gegeven van mijn stuk tekst is, in mijn mening, dat honden in staat zijn tot het vormen van eigen normen en waarden, dit ook weer doorgeven aan hun eigen pups en we het op deze manier dus zeer concreet kunnen hebben over een stuk cultuur. We hebben overigens ook aantoonbaar via een vrij recent experiment van Miklosi, dat honden zeer waarschijnlijk een bewustzijnsvorm hebben (http://familydogproject.elte.hu/Pdf/publikaciok/2013/FugazzaM2013.pdf) Deferred imitation is in de psychologie een sterk, indirect, bewijs voor bewustzijn. 

Al met al schetst zich steeds meer een beeld van dieren die er hun eigen beleving, en regels, op nahouden. In de laatste twee linkjes staan artikelen die demonstreren dat honden mensen betrekken in hun eigen sociale realiteit...maar wel, aan de hand van hun eigen regels en beleving. Dit hebben we te danken aan het domesticatieproces...zie ook: http://evolutionaryanthropology.duke.edu/research/dogs/publications 
de vele onderzoeken van Hare. 

Het leuke is ook dat in onze bespreking hier over het conditioneren van honden, we terugvallen op wat de hond als een beloning zou zien, en wat niet. Hiermee doen we exact die beweringen over interne processen, die volgens het behaviorisme helemaal niet mogelijk zouden moeten zijn (zie 1e link, artikel van Watson) Zie ook de tweede link, het artikel van de Brelands, die aan de hand van hun eigen behavioristische experimenten moesten concluderen dat de stroming haar beperkingen heeft. 

Ik wil er verder geen wellis-nietes spelletje van maken, of beweringen doen over hoe je honden zou moeten opvoeden...daar zijn andere topics voor op dit forum. Lijkt me goed, en informatief, om voor het behoud van dit topic ons te richten op de (academische) ontwikkelingen betreffende de belevenis sen en mogelijkheden van honden. 

Mensen die daar dus toevoegingen aan hebben, of vragen, zijn meer dan welkom om te posten.

Hoi Kai,

Aangezien ik heel bewust geen forumlid meer ben
Maar wel heel graag weer eens met je van gedachte wil
wisselen ga ik thuis (ben nu op vakantie) eens op zoek naar je email adres.

Bovenstaand is eigenlijk onmisbare kennis als je wilt begrijpen
hoe een hond leeft en leert. Het verheldert,vind ik dan, waarom
veel traning zoals op dit moment vaak gegeven niet (goed genoeg)
werkt. Zeker niet bij "serieus" probleem gevend gedrag.

Dus modteam, ik zal de gastfunctie verder niet gebruiken.
Maar Kai, mocht je mijn email nog hebben ... En je hebt tijd energie
en zin om verder te praten....dan lees ik je graag (terug)

Groetjes
Jacqueline & Gorby

Altijd intressant om zulke stukjes te lezen en over na te denken.
De links heb ik nog niet doorgelezen.

Margje heeft een boekenclub geopend en we zijn nu bezig met Bradshaws Dog Sense (ik ben er tenminste nog mee bezig, misschien zijn de anderen al klaar). Ook hier wordt e.a. geprobeerd aan de hand van studies e.a. duidelijker te maken.
En bij mij ligt ook het boek De wijsheid van honden van Brian Hare en Vanessa Woods daarna klaar om gelezen te worden.

Verder wilde ik nog even een kleine opmerking maken dat "positief opvoeden" niet speciaal iets met koekjes te maken hoeft te hebben. Voor mij is het het belangrijkst de hond een leuk leven te geven, trucjes en oefeningetjes zijn soms leuk en ook goed voor de binding, gehoorzaamheid ten alle tijde streef ik niet naar, wel naar dat mijn hond zich prettig, ontspannen en zelfverzekerd voelt.

Interessant stuk, ik volg met veel belangstelling

Hiermee doe je geen enkele bewering over wat de interne processen zijn. Een beloning is iets wat er voor zorgt wat het gedrag toeneemt. Het enige wat daarin van belang is is of het gedrag toeneemt of niet. Dat bepaalt namelijk of het wel of niet een beloning is.

Hoi Bassie,

en wat zou de intrinsieke kwaliteit van het voorwerp moeten zijn om gedrag toe te laten nemen?

Volgens mij kan dat alleen zijn, dat het dier het voorwerp als beloning/wenselijk ervaart. Deze mogelijkheid tot lust/onlust ervaring, een intern proces, is deel van de basis van wat een dier leerbaar maakt. Vanuit het black box model mag je deze uitspraak natuurlijk niet goedkeuren, maar als je voorbij de restricties van dat model kijkt en in ogenschouw neemt de neurologische/cognitieve mogelijkheden van honden, zowel gemeten aan hersenstructuur als experimentele opzet (Miklosi doet hier enorm veel en goed werk in), ontkom je er in mijn mening eigenlijk niet aan  

De combinatie van deze lust/onlust, de sociale systemen en hun communicatieve vaardigheden richting mensen, maken van de hond zo'n geschikt dier om mee samen te leven (hebben we zelf zo gemaakt natuurlijk, domesticatie) Maar het roept ook de vraag op in hoeverre zich die ontwikkeling in de domesticatie, op lange termijn een levensvorm gaat "opbouwen" dat ons op steeds meer vlakken cognitief voorbijstreeft. 

Daarvan zijn nu natuurlijk al genoeg voorbeelden te bedenken, waarin honden superieur zijn aan mensen, maar als de neocortex in volume en aantal verbindingen toe blijft nemen (waarvan we vermoeden dat dit een bijgevolg van domesticatie is) is het de vraag wie er met wie, over een 500 jaar, aan de lijn loopt!

.Ik wil wel een gokje wagen . Mooi en helder stuk Kai!

Ik werk niet met een black box model. Het gaat voor mij alleen om de definitie van een beloning. Het kan nog zo wenselijk zijn voor een hond, maar als het gedrag niet toeneemt is het geen beloning.

Leuk geschreven, maar ik snap de bedoeling niet echt. Wat je zegt is allemaal wel waar, maar wel met beperkingen.
Niemand is in staat om enkel via communicatie een hond op te voeden. Onbewust ga je je honden toch op talloze manieren conditioneren. Gewoon omdat ieder mens zo zijn eigen gewoontes heeft en de hond hierop geconditioneerd geraakt. Kun je dan ook een vorm van communicatie noemen, maar feit is dat communicatie en conditionering heel vaak met elkaar verweven zijn. Het is niet van 'ik gebruik die of die manier van opvoeden'. Iedereen gebruikt automatisch een combinatie van talloze verschillende technieken. Conditionering bij opvoeding maakt ook meestal gebruik van de handelingen die de hond in kwestie al van nature vertoont. Deze worden dan versterkt door conditionering (bv zindelijk maken). Bij de opvoeding worden zelden dingen van een hond verlangt die voor hem onnatuurlijk gedrag zijn. Bij bv doggydance ga je daar dan weer wel met experimenteren, maar dan heb je het al over training, en niet meer over opvoeden.

http://familydogproject.elte.hu/

ik kan hier niet in helaas...

Juist, wat wenselijk is hoeft geen beloning te zijn (binnen de training) maar een beloning zal wel als wenselijk ervaren moeten worden om gedrag aan te passen, in mijn mening. 

Wat ik je nog wilde vragen Bassie. Aan de hand van welke methodiek werk jij eigenlijk?